Guguk kuşları, Latince Cuculus canorus türüne ait bir kuş tipidir. Arasında göçmen türleri de bulunan guguk kuşları, çoğunlukla ağaçlarda yaşasalar da karada yaşadığı da gözlemlenebilir. Beslenmelerini böcekler, larvalar ve aynı zamanda meyvelerle sağlarlar. Renkleri ile doğada kamufle olabilen bu kuş türü, yerlerini ”meşhur” sesleriyle belli ederler.

Guguk kuşlarının türleri kuluçka asalağı ya da kuluçka paraziti olarak sınıflandırılabilirler. “Kuluçka asalağı”, belirli canlıların kendi yumurtalarını başka bir türün yuvasına bırakarak, yavrularının bakımının o türün üstlenmesini sağlamasına verilen bir terimdir. Guguk kuşları da aynı şekilde yumurtalarını başka kuş yuvalarına bırakarak, yavrularını başka bir ebeveyne, bir diğer deyişle, emanet eder. Bu durumda kuşlar zamanlarını yavrularıyla ilgilenmek ve yuva oluşturmaktan ziyade, besin aramak ve yavrulamak için kullanmaya ayırırlar. Yavrularını başka bir yuvaya bırakan kuşlara parazit kuş, yavruların bakımını üstlenen kuşa ise üvey anne-baba kuşlar denir. Parazit gugukların dişisi, üvey kuşların dişisinin yumurtlamaya başlamasını bekler ve kuluçkaya yatmadan önce yumurtasını yuvaya bırakır. Guguk yavruları genellikle üvey kardeşlerinden önce doğar. İlk dört gün içerisinde kör, tüysüz ve zayıf görünen yavrular, üvey anne-babanın getirdiği besinleri paylaşmak istemedikleri için, yuvanın içinde bulunan üvey yavruları ve yumurtaları akrobatik hareketlerle tek tek yuvadan atarlar. Yaklaşık üç hafta sonra üvey anneden daha büyük olabilen yavrular, yaklaşık altı hafta sonra da yuvadan ayrılacak hale gelebilirler. Yabancı yuvalara bırakılan yumurtaların bazı kuşlar tarafından kabul edilmeyip, yuvadan atılma durumunu önlemek için bazı guguklar yumurta taklitçiliği yeteneğini geliştirmiştir. Bu gibi durumlarda guguk kuşları yumurtalarını, üvey ebeveynlerin yumurtalarının rengi ve büyüklüğüne benzeyen yumurtaların olduğu üvey yuvalara bırakır. Aynı zamanda yuva sahibinin bir yumurtasını çalıp yuvadan atabilir ya da yiyebilirler. Bu durumda, bakımı sağlayan aile çoğunlukla yumurtanın kendi yumurtası olduğunu düşünür.

Parazit Anne ve Baba Neden Kendi Yuvalarını Oluşturup Yavrularına Bakmıyorlar?

Guguk kuşlarının yuvalarının başka canlılar tarafından tehdit altında olduğu durumlar bulunmaktadır. Bu durumlarda guguk kuşları, yuvaların başka hayvanlar tarafından dağıtılıp, yumurtaların yok edilmesi riskini azaltmış olurlar. Bu koruma sistemi evrensel olarak biçimlenmiş diyebiliriz . Aynı zamanda kendi yumurtalarına parazit anne-babalık yapan parazit ebeveynler, bakım ve büyütme sürecinden kaçarak kendilerine daha çok vakit ayırabilmiş olurlar. Bundan kaynaklı kişisel üreme başarılarını arttırabilmeleriyle birlikte sahip olunan pozitif bir verimlilik söz konusu oluyor. Bununla birlikte yavruları için daha iyi bir büyüme ortamı oluşturabilmiş olduklarını söyleyebiliriz. İçinde bulundukları yuvadaki yavrulardan çoğu zaman daha büyük olan yavru guguklar, üvey anne babadan, diğer yavrulara kıyasla daha sağlıklı olduğu düşünüldüğü için daha iyi beslenme şansına sahip olurlar.

Sembolik Olarak Guguk Kuşu

Guguk kuşu aynı zamanda birçok kültürde özel bir anlam taşıyan bir figürdür. Baharın habercisi olan guguk kuşu Hindistan’da arzu ve hasret tanrısı Kamadeva’nın kuşu, Japonya’da ise karşılıksız aşkın sembolü olarak görülür. Yunan mitolojisinde Zeus’un Heros ile konuşabilmek için guguk kuşuna dönüştüğü söylenir. Bunun yanında Guguk kuşu, Türk efsaneleri ve mitolojisinde de görülmektedir. Guguk kuşunun yavrularının beslenmesi ile alakalı pek çok çeşitli efsane bulunur. Bu efsanelere bir örnek olarak, Kırgızlara ait “Guguk Kuşu” efsanesini verebiliriz. Efsanede yaralı bir kahramana yardım etmek için yuvasında yavrularını unutan bir guguk kuşundan bahsedilirken, guguk kuşu yaralı kişiye kanadıyla yiyecek ve gagası ile su taşır. Bu şekilde, kuşların yavrularıyla ilgilenmekten çok, besin aramaya, yumurtalarını ise kendi yuvası yerine başka kuşların yuvasına bırakmaya başladığı söylenir. Bir başka örnek ise, Altay Türklerine aittir. “Guguk Kuşu Neden Yavru Beslemez?” efsanesinde ise Tanrı’nın emirlerine itaat
etmeyen bir guguk kuşunun yavrularını besleyememesi ile cezalandırıldığı anlatılır.

Guguk kuşları, doğadaki sıra dışı davranışlarıyla olduğu kadar, farklı kültürlerdeki sembolik anlamlarıyla da dikkat çeker. Yavrularıyla kurdukları sıra dışı ilişki, edebi eserlerde sıkça bir metafor olarak kullanılmış, özellikle toplumsal eleştirilerde kendine yer bulmuştur. İlk bakışta ‘sinsi’ ya da ‘kurnaz’ olarak değerlendirilebilecek parazit anne davranışları, daha derinlemesine incelendiğinde, hayatta kalma ve yavrularının yaşam kalitesini artırma çabasının yaratıcı çözümlerini gözler önüne serer. Yavruların agresif tutumları da bu dinamiğin bir parçası olarak, doğanın sert ama etkileyici gerçekliğini yansıtır. Guguk kuşları, bu özellikleriyle sanat ve toplumda çeşitli sorunları anlamak ve yorumlamak için güçlü bir metafor sunar.